Ενσυναίσθηση- Ενεργητική ακρόαση

H ύπαρξη διαπροσωπικών συγκρούσεων στο σχολικό περιβάλλον, αποτελεί αναπόφευκτο φαινόμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Παραδείγματα διαπροσωπικών συγκρούσεων στο χώρο του σχολείου αποτελούν οι εντάσεις και αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές, μεταξύ των εκπαιδευτικών και των γονέων μεταξύ του διευθυντή και του προσωπικού του σχολείου.

Ως απαραίτητη δεξιότητα για τη διαχείριση των συγκρούσεων που άπτονται στο χώρο του σχολείου αναδεικνύεται η υιοθέτηση της ενεργητικής ακρόασης- ενσυναίσθησης από τον διευθυντή και τους εκπαιδευτικούς  του σχολείου  ως αναγκαίες και ικανές συνθήκες  για την πρόληψη και τη διαχείριση συναισθημάτων, συμπεριφορών και καταστάσεων που προκαλούν δυσχέρεια στον εκπαιδευτικό οργανισμό.

Ο όρος ενσυναίσθηση/συναισθητική κατανόηση (empathy/empathy understanding ) πηγάζει από τη θεωρία του Carl Rogers και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου ψυχοπαιδαγωγικού κινήματος σε τομείς της Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, το οποίο εξαίρει την πραγμάτωση της δυνατότητας του ατόμου για ανάπτυξη.[1] Χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται κάποιος, από τη θέση ενός άλλου ατόμου, το νόημα εμπειριών και συναισθημάτων, χωρίς να ταυτίζεται με αυτά και παράλληλα να κοινοποιεί με έναν τρόπο αυτά που κατανόησε κατά τη διάρκεια  της επικοινωνίας τους. Η συναισθητική κατανόηση υπερβαίνει τις γνωστικές πτυχές του περιεχομένου της επικοινωνίας και  εμπεριέχει ακόμα τις συναισθηματικές πτυχές, που πρέπει να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν, ώστε να λάβει χώρα σημαντική μάθηση.[2] 

Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή πραγμάτωση της ενσυναίσθησης είναι η ενεργητική ακρόαση (active listening), η οποία πραγματώνεται με την ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων.[3] Η εμπειρία ότι κάποιος σε ακούει και σε καταλαβαίνει σε βάθος επιφέρει σημαντικές θεραπευτικές αλλαγές και αντιδράσεις και απουσιάζει εντελώς από την εμπειρία των περισσότερων ανθρώπων στις βιομηχανικές κοινωνίες της Δύσης.[4]

Σύμφωνα με τον Gordon (1970) για την αποτελεσματικότητα της ακρόασης θεωρούνται απαραίτητα τα ακόλουθα σημεία κλειδιά:[5] ():

       Να θέλεις πραγματικά να ακούσεις τι θέλει ο άλλος να σου πει

      Να θέλεις ειλικρινά να προσφέρεις βοήθεια σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα

      Να είσαι ικανός να σέβεσαι τις απόψεις, τα συναισθήματα, και τις αξίες των άλλων ακόμα και αν αυτά συγκρούονται με τα δικά σου

      Να συνειδητοποιείς ότι αυτά τα αισθήματα είναι παροδικά και να μη φοβάσαι όταν τα παιδιά ή οι ενήλικες εκφράζουν σκληρά συναισθήματα όπως θυμό ή φόβο

      Να έχεις εμπιστοσύνη στην ικανότητα των ανθρώπων να λύνουν τα προβλήματά τους

      Να πιστεύεις στη δραστικότητα της ενεργητικής ακρόασης στη διευκόλυνση της επικοινωνιακής διαδικασίας.

 Η έκδηλη φροντίδα και η αίσθηση ότι είμαι ξεχωριστός για τον άλλο έχει ως αποτέλεσμα, το άτομο   να αισθάνεται ότι τον κατανοούν και αναλαμβάνει βαθμιαία την ευθύνη για τον εαυτό του. Όποιος βιώνει ότι το εσωτερικό του πλαίσιο αναφοράς γίνεται σεβαστό, αρχίζει και αυτός να παίρνει σοβαρά τα συναισθήματά του τα βιώματά του και γενικά τον εσωτερικό του κόσμο. Οι αμυντικοί μηχανισμοί υποχωρούν  και αρχίζει ο εσωτερικός διάλογος. Το άτομο γίνεται πιο ανοιχτό προς το περιβάλλον και προς τον εαυτό του για να δεχθεί και να εντάξει νέες εμπειρίες.

---

[1] Ό.π :McLeod, 2003, σ. 209

[2] Μπρούζος, Α., (2004). Προσωποκεντρική Συμβουλευτική Αθήνα. Τυποθήτω- Γιώργος Δαρδανός. Κοσμόπουλος, Α & Μουλαδούδης, Γ., (2003) Ο Carl Rogers και η Πρωσοποκεντρική του Θεωρία για την Ψυχοθεραπεία και την Εκπαίδευση: Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

[3]Μπρούζος, Α.,(1998).Ο Εκπαιδευτικός ως λειτουργός Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού. Αθήνα. Λύχνος, σ.203

[4] Ό.π:McLeod, 2003, σ. 368

[5] Ό.π: Hornby et al, 2003